تک نرخی کردن ارز و برداشت فاصله قیمتی از برنامه ها و سیاست هایی است که در چند سال اخیر مطرح بوده و در دولت یازدهم به صورت جدی‌تری دنبال شد. با این حال، در سال گذشته دولت و بانک مرکزی تصمیم گرفتند پیگیری تک نرخی کردن ارز را با تاخیر در سال جاری دنبال کنند.
بر پایه این گزارش، اخیرا رییس کل بانک مرکزی عنوان کرد تک نرخی کردن ارز در اوایل شروع به کار دولت دوازدهم عملیاتی خواهد شد. در صورت تحقق این امر، نرخ های موازی و شکاف قیمتی در بازار از بین خواهد رفت و تسلط دولت و بانک مرکزی بر قیمت گذاری و جلوگیری از بروز بحران ها و نوسانات ناگهانی نرخ ارز نیز از بین می‌رود.
وجود نرخ‌های چندگانه و رواج سوداگری در این بازار طی سال های قبل از دولت یازدهم، ضربات مهلکی بر اقتصاد ایران وارد کرده بود. در مقاطعی نرخ ارز به یکباره و در دوره کوتاهی از هزار تومان به بیش از 3 هزار تومان و 3 هزار تومان افزایش یافته بود. با این وجود، دولت یازدهم با مدیریت مناسبی، از بروز نوسانات قیمتی و ادامه روند افزایش نرخ ارز، در سال‌های اخیر جلوگیری کرد.
حمید زمان‌زاده، درباره اظهارات اخیر رییس کل بانک مرکزی مبنی بر اجرای ارز تک نرخی در اوایل شروع به کار دولت دوازدهم گفت: ما در دهه 80 نظام ارز تک نرخی را در ایران داشتیم و در آن زمان تقریبا مشکلی در این زمینه وجود نداشته است. 
عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی اظهارداشت: پس از آن زمان با شروع تحریم‌ها ما از نظام ارزی تک نرخی وارد نظام چند نرخی ارز شدیم که در مواقعی شکاف نرخ ارز خیلی زیاد شد. خوشبختانه در دولت یازدهم یک سیاست اصولی اقتصادی در حوزه ارزی شکل گرفت و به مرحله عمل درآمد و آن هم این بود که علاوه بر کنترل نرخ در بازار آزاد، کنترل نوسانات نیز دنبال شد. 
زمان زاده ادامه داد: همچنین در بازار آزاد نیز نرخ ارز مرجع به تدریج افزایش یافت و به این ترتیب باعث شده که شکاف بین نرخ ارز مرجع و بازار کاهش یابد و فاصله به 15 تا 16 درصد برسد. البته در مقاطعی نرخ ارز در بازار روند رو به بالا داشت و این شکاف تا 20درصد نیز رسید، ولی عملاً در چند سال اخیر با سیاستی که دولت در چند سال اخیر اتخاذ کرد و از یکسو به دنبال حفظ ثبات در بازار ارز رفت و از سوی دیگر نرخ ارز مرجع را به صورت تدریجی تعدیل کرد، باعث شد تا نوسانات نرخ ارز آزاد و رسمی در محدوده پایینی حفظ شود. 
وی خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که 15 تا 16 درصد تفاوت نرخ ارز خیلی شکاف بزرگی برای حرکت به سمت تک نرخی کردن ارز نیست و اگر یکی از گام‌های تعدیل تدریجی نرخ ارز را دنبال کنیم می توانیم به سرعت 15 تا 16 درصد شکاف را نیز به حداقل برسانیم و عملاً وارد نظام ارز تک نرخی شویم. 
سرپرست معاونت پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی افزود: بسیار مهم است که بدانیم 15 درصد شکاف فعلی نرخ ارز، ‌خیلی بزرگ نیست و می‌توان با چند گام بزرگتر در این بخش اقداماتی را انجام داد. در شرایط فعلی می‌توان به سرعت به ارز تک‌نرخی دست پیدا کرد. 
وی خاطرنشان کرد: نکته حائز اهمیت این است که بتوانیم از طریق کارگزاری ها و روابط بین الملل به سطح مطلوبی از ارتباطات در مبادلات خارجی دست پیدا کنیم که به راحتی نقل و انتقال ارز انجام شود. همزمان این نگرانی وجود دارد و آن این است که در بازار ارز نوساناتی بروز کند. 
زمان زاده تاکید کرد: سوال این است که آیا ما برای مهار نوسانات احتمالی آمادگی داریم و یا خیر؟ من فکر می کنم در شرایط فعلی سرعت بخشیدن به تعدیل تدریجی نرخ ارز و در واقع نرخ مرجع ارز، یک سیاست در راستای تحقق ارز تک نرخی است. 
عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت: بخش دوم اینکه بانک مرکزی و دولت در مجموع و همچنین کل نظام به این جمع‌بندی برسند که آمادگی این را دارند که متناسب با شرایط عرضه و تقاضا در بازار، نرخ ارز مرجع نیز تنظیم شود. اگر این آمادگی وجود داشته باشد، ما می توانیم وارد نظام پایدار ارز تک‌نرخی شویم. 
وی ادامه داد: البته رسیدن به نظام ارز تک نرخی و حفظ ثبات آن به این معنی نیست که نرخ ارز افزایش پیدا می کند و ما باید بتوانیم نوسانات بازار را نیز مدیریت کنیم. علاوه بر آن، این نگرش نیز حاکم باشد که ما هیچ مشکلی نداریم که نرخ ارز مرجع را با توجه به نرخ ارز بازار با عرضه و تقاضا هماهنگ کنیم و با این شرایط، می‌توانیم به سرعت وارد ارز تک نرخی شویم. 
به گفته زمان زاده، در اینصورت ممکن است یک شوکی نیز به بازار وارد شود که ممکن است مسائلی را نیز به وجود آورد و اگر ما این دیدگاه را کاملا نپذیرفته باشیم که نرخ ارز مرجع نیز باید با نوساناتی مواجه شود، دوباره به نظام دو نرخی ارز باز خواهیم گشت و ممکن است شکاف نیز افزایش یابد؛ بنابراین شکل اصلی ورود به نظام ارز تک نرخی این است که این دیدگاه را داشته باشیم که سیاست‌گذاران ارزی و حاکمیت هیچ مسئله ای با تنظیم و تعدیل نرخ ارز مرجع متناسب با بازار ندارند و این مسئله می‌تواند پشتوانه محکمی برای اجرای ارز تک نرخی در کشور باشد. 
زمان زاده در این خصوص که آیا زمان مناسب با توجه به توضیحاتی که ارائه کردید برای تک نرخی کردن ارز رسیده است؟ گفت: بعد از برجام عملا از این جهت که ما بتوانیم نرخ واحد ارز را در اقتصاد حاکم کنیم، وجود داشت و با گذشت زمان نیز شکاف نرخ ها کاهش پیدا کرد و فعالان اقتصادی نیز متوجه این موضوع شدند. بانک مرکزی امروز بر بازار مسلط است و ریسک ارزی نیز افت کرده است. 
سرپرست معاونت پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی افزود: در حال حاضر، اجرای ارز تک نرخی راحت‌تر است؛ البته مسائل بانکی ما نیز به تدریج بعد از برجام حل شده و تسلط دولت و بانک مرکزی نیز به مرور در حال افزایش است. با این حال، حدود سه سال است که شکاف نرخ ارز مرجع و بازار در محدوده زیر 20 درصد قرار دارد و می توان این شکاف را به یک تا دو درصد رساند که در واقع همان نظام ارز تک نرخی خواهد بود.

منبع: ايبنا